نقش عوامل محیطی در آرایش فضایی سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز مهاباد)

  در پایداری مدیریت حوزه‌های آبخیز، مطالعات و پژوهش­ها در زمینه عوامل محیطی اهمیت زیادی دارد. زیرا، داده‌های تولید شده از نتایج اینگونه پژوهش­ها، راهنمایی بسیار ارزنده در انتخاب محل‌های مناسب برای آرایش فضایی سکونتگاههای روستایی به­شمار می­رود. هرگونه دخالت انسان در نظام طبیعت، باید با آگاهی کامل انجام شود، در غیر این صورت، منشاء ایجاد اختلال در تعادل پدیده‌ها است و عملکرد پدیده‌های طبیعی را به­طور چشم‌گیری تغییر می‌دهد. هدف این مقاله، نقش عوامل محیطی، در آرایش فضایی سکونتگاههای روستایی، به منظور کاهش هرچه بیشتر بلایای طبیعی و جلوگیری از آسیب‌پذیری سکونتگاههای روستایی می‌باشد. روش پژوهش، علاوه بر مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای، مبتنی بر مشاهدات محلی میدانی با استفاده از فن پرسشنامه است. در این پژوهش، عوامل محیطی همچون (شیب، طبقات ارتفاعی، فاصله از گسل و زمین لغزش) به­عنوان متغیرهای مستقل و پراکنش روستاهای حوزه مورد مطالعه، به­عنوان متغیر وابسته، تعریف شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار (ILWIS) در محیط GIS و نرم‌افزار آماری (SPSS) بهره‌گیری شد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که عملکرد نسبتاً شدید برخی عوامل و پدیده‌های محیطی همچون پدیده زمین لغزش، نه تنها موجب وارد آمدن خسارات به محیط‌های دست­ساز انسانی شده، بلکه باعث تخریب، فرسایش و فقر محیط طبیعی در مناطق روستایی هم شده است. در این ارتباط، موقعیت کوهستانی ناحیه مورد پژوهش، تأثیر عمیقی بر این مسئله دارد. در موقعیت کوهستانی محدوده مورد مطالعه، دو عامل ارتفاع و شیب بعنوان عوامل بازدارنده و محدود کننده در مدیریت حوزه­های روستایی عمل می‌نمایند. نتایج حاکی است که انواع گسل‌ها و چین خوردگی‌های محلی با منشاء زمین­ساختاری، لرزش‌های فراوانی را باعث شده است که منطقه مورد مطالعه را با خطرپذیری روبرو کرده است.